charter's provisions_PL

consult the following list. by clicking on the article, the text of the corresponding charter’s provision will appear. it is useful to read the text, because some articles contain more than one entitlements._PL

• Artykuł 1 - Godność człowieka

  Human dignity is inviolable. It must be respected and protected._PL

• Artykuł 2 - Prawo do życia

  1. Każdy ma prawo do życia.
  2. Nikt nie może być skazany na karę śmierci ani poddany jej wykonaniu.

• Artykuł 3 - Prawo człowieka do integralności

  1. Każdy ma prawo do poszanowania jego integralności fizycznej i psychicznej.
  2. W dziedzinach medycyny i biologii muszą być szanowane w szczególności:
  a) swobodna i świadoma zgoda osoby zainteresowanej, wyrażona zgodnie z procedurami określonymi przez ustawę;
  b) zakaz praktyk eugenicznych, w szczególności tych, których celem jest selekcja osób;
  c) zakaz wykorzystywania ciała ludzkiego i jego poszczególnych części jako źródła zysku;
  d) zakaz reprodukcyjnego klonowania istot ludzkich.

• Artykuł 4 - Zakaz tortur i nieludzkiego lub poniżającego traktowania albo karania

  No one shall be subjected to torture or to inhuman or degrading treatment or punishment._PL

• Artykuł 5 - Zakaz niewolnictwa i pracy przymusowej

  1. No one shall be held in slavery or servitude.
  2. No one shall be required to perform forced or compulsory labour.
  3. Trafficking in human beings is prohibited._PL

• Artykuł 6 - Prawo do wolności i bezpieczeństwa osobistego

  Everyone has the right to liberty and security of person._PL

• Artykuł 7 - Poszanowanie życia prywatnego i rodzinnego

  Everyone has the right to respect for his or her private and family life, home and communications._PL

• Artykuł 8 - Ochrona danych osobowych

  1. Każdy ma prawo do ochrony danych osobowych, które go dotyczą.
  2. Dane te muszą być przetwarzane rzetelnie w określonych celach i za zgodą osoby zainteresowanej lub na innej uzasadnionej podstawie przewidzianej ustawą. Każdy ma prawo dostępu do zebranych danych, które go dotyczą, i prawo do dokonania ich sprostowania.
  3. Przestrzeganie tych zasad podlega kontroli niezależnego organu.

• Artykuł 9 - Prawo do zawarcia małżeństwa i prawo do założenia rodziny

  The right to marry and the right to found a family shall be guaranteed in accordance with the national laws governing the exercise of these rights._PL

• Artykuł 10 - Wolność myśli, sumienia i religii

  1. Każdy ma prawo do wolności myśli, sumienia i religii. Prawo to obejmuje wolność zmiany religii lub przekonań oraz wolność uzewnętrzniania, indywidualnie lub wspólnie z innymi, publicznie lub prywatnie, swej religii lub przekonań poprzez uprawianie kultu, nauczanie, praktykowanie i uczestniczenie w obrzędach.
  2. Uznaje się prawo do odmowy działania sprzecznego z własnym sumieniem, zgodnie z ustawami krajowymi regulującymi korzystanie z tego prawa.

• Artykuł 11 - Wolność wypowiedzi i informacji

  1. Każdy ma prawo do wolności wypowiedzi. Prawo to obejmuje wolność posiadania poglądów oraz otrzymywania i przekazywania informacji i idei bez ingerencji władz publicznych i bez względu na granice państwowe.
  2. Szanuje się wolność i pluralizm mediów.

• Artykuł 12 - Wolność zgromadzania się i stowarzyszania się

  1. Każdy ma prawo do swobodnego, pokojowego zgromadzania się oraz do swobodnego stowarzyszania się na wszystkich poziomach, zwłaszcza w sprawach politycznych, związkowych i obywatelskich, z którego wynika prawo każdego do tworzenia związków zawodowych i przystępowania do nich dla obrony swoich interesów.
  2. Partie polityczne na poziomie Unii przyczyniają się do wyrażania woli politycznej jej obywateli.

• Artykuł 13 - Wolność sztuki i nauki

  The arts and scientific research shall be free of constraint. Academic freedom shall be respected._PL

• Artykuł 14 - Prawo do nauki

  1. Każdy ma prawo do nauki i dostępu do kształcenia zawodowego i ustawicznego.
  2. Prawo to obejmuje możliwość korzystania z bezpłatnej nauki obowiązkowej.
  3. Wolność tworzenia placówek edukacyjnych z właściwym poszanowaniem zasad demokratycznych i prawo rodziców do zapewnienia wychowania i nauczania dzieci zgodnie z własnymi przekonaniami religijnymi, filozoficznymi i pedagogicznymi są szanowane, zgodnie z ustawami krajowymi regulującymi korzystanie z tej wolności i tego prawa.

• Artykuł 15 - Wolność wyboru zawodu i prawo do podejmowania pracy

  1. Każdy ma prawo do podejmowania pracy oraz wykonywania swobodnie wybranego lub zaakceptowanego zawodu.
  2. Każdy obywatel Unii ma swobodę poszukiwania zatrudnienia, wykonywania pracy, korzystania z prawa przedsiębiorczości oraz świadczenia usług w każdym Państwie Członkowskim.
  3. Obywatele państw trzecich, którzy posiadają zezwolenie na pracę na terytorium Państw Członkowskich, mają prawo do takich samych warunków pracy, z jakich korzystają obywatele Unii.

• Artykuł 16 - Wolność prowadzenia działalności gospodarczej

  The freedom to conduct a business in accordance with Union law and national laws and practices is recognised._PL

• Artykuł 17 - Prawo własności

  1. Każdy ma prawo do władania, używania, rozporządzania i przekazania w drodze spadku mienia nabytego zgodnie z prawem. Nikt nie może być pozbawiony swojej własności, chyba że w interesie publicznym, w przypadkach i na warunkach przewidzianych w ustawie, za słusznym odszkodowaniem za jej utratę wypłaconym we właściwym terminie. Korzystanie z mienia może podlegać regulacji ustawowej w zakresie, w jakim jest to konieczne ze względu na interes ogólny.
  2. Własność intelektualna podlega ochronie.

• Artykuł 18 - Prawo do azylu

  The right to asylum shall be guaranteed with due respect for the rules of the Geneva Convention of 28 July 1951 and the Protocol of 31 January 1967 relating to the status of refugees and in accordance with the Treaty on European Union and the Treaty on the Functioning of the European Union (hereinafter referred to as ‘the Treaties’)._PL

• Artykuł 19 - Ochrona w przypadku usunięcia z terytorium państwa, wydalenia lub ekstradycji

  1. Wydalenia zbiorowe są zakazane.
  2. Nikt nie może być usunięty z terytorium państwa, wydalony lub wydany w drodze ekstradycji do państwa, w którym istnieje poważne ryzyko, iż może być poddany karze śmierci, torturom lub innemu nieludzkiemu lub poniżającemu traktowaniu albo karaniu.

• Artykuł 20 - Równość wobec prawa

  Everyone is equal before the law._PL

• Artykuł 21 - Niedyskryminacja

  1. Zakazana jest wszelka dyskryminacja w szczególności ze względu na płeć, rasę, kolor skóry, pochodzenie etniczne lub społeczne, cechy genetyczne, język, religię lub przekonania, poglądy polityczne lub wszelkie inne poglądy, przynależność do mniejszości narodowej, majątek, urodzenie, niepełnosprawność, wiek lub orientację seksualną.
  2. W zakresie zastosowania Traktatów i bez uszczerbku dla ich postanowień szczególnych zakazana jest wszelka dyskryminacja ze względu na przynależność państwową.

• Artykuł 22 - Różnorodność kulturowa, religijna i językowa

  The Union shall respect cultural, religious and linguistic diversity._PL

• Artykuł 23 - Równość kobiet i mężczyzn

  Equality between women and men must be ensured in all areas, including employment, work and pay.
  The principle of equality shall not prevent the maintenance or adoption of measures providing for specific advantages in favour of the under-represented sex._PL

• Artykuł 24 - Prawa dziecka

  1. Dzieci mają prawo do takiej ochrony i opieki, jaka jest konieczna dla ich dobra. Mogą one swobodnie wyrażać swoje poglądy. Poglądy te są brane pod uwagę w sprawach, które ich dotyczą, stosownie do ich wieku i stopnia dojrzałości.
  2. We wszystkich działaniach dotyczących dzieci, zarówno podejmowanych przez władze publiczne, jak i instytucje prywatne, należy przede wszystkim uwzględnić najlepszy interes dziecka.
  3. Każde dziecko ma prawo do utrzymywania stałego, osobistego związku i bezpośredniego kontaktu z obojgiem rodziców, chyba że jest to sprzeczne z jego interesami.

• Artykuł 25 - Prawa osób w podeszłym wieku

  The Union recognises and respects the rights of the elderly to lead a life of dignity and independence and to participate in social and cultural life._PL

• Artykuł 26 - De integratie van personen met een handicap

  The Union recognises and respects the right of persons with disabilities to benefit from measures designed to ensure their independence, social and occupational integration and participation in the life of the community._PL

• Artykuł 27 - Prawo pracowników do informacji i konsultacji w ramach przedsiębiorstwa

  Workers or their representatives must, at the appropriate levels, be guaranteed information and consultation in good time in the cases and under the conditions provided for by Union law and national laws and practices._PL

• Artykuł 28 - Prawo do rokowań i działań zbiorowych

  Workers and employers, or their respective organisations, have, in accordance with Union law and national laws and practices, the right to negotiate and conclude collective agreements at the appropriate levels and, in cases of conflicts of interest, to take collective action to defend their interests, including strike action._PL

• Artykuł 29 - Prawo dostępu do pośrednictwa pracy

  Everyone has the right of access to a free placement service._PL

• Artykuł 30 - Ochrona w przypadku nieuzasadnionego zwolnienia z pracy

  Every worker has the right to protection against unjustified dismissal, in accordance with Union law and national laws and practices._PL

• Artykuł 31 - Należyte i sprawiedliwe warunki pracy

  1. Każdy pracownik ma prawo do warunków pracy szanujących jego zdrowie, bezpieczeństwo i godność.
  2. Każdy pracownik ma prawo do ograniczenia maksymalnego wymiaru czasu pracy, do okresów dziennego i tygodniowego odpoczynku oraz do corocznego płatnego urlopu.

• Artykuł 32 - Zakaz pracy dzieci i ochrona młodocianych w pracy

  The employment of children is prohibited. The minimum age of admission to employment may not be lower than the minimum school-leaving age, without prejudice to such rules as may be more favourable to young people and except for limited derogations.
  Young people admitted to work must have working conditions appropriate to their age and be protected against economic exploitation and any work likely to harm their safety, health or physical, mental, moral or social development or to interfere with their education._PL

• Artykuł 33 - Życie rodzinne i zawodowe

  1. Rodzina korzysta z ochrony prawnej, ekonomicznej i społecznej.
  2. W celu pogodzenia życia rodzinnego z zawodowym każdy ma prawo do ochrony przed zwolnieniem z pracy z powodów związanych z macierzyństwem i prawo do płatnego urlopu macierzyńskiego oraz do urlopu wychowawczego po urodzeniu lub przysposobieniu dziecka.

• Artykuł 34 - Zabezpieczenie społeczne i pomoc społeczna

  1. Unia uznaje i szanuje prawo do świadczeń z zabezpieczenia społecznego oraz do usług społecznych, zapewniających ochronę w takich przypadkach, jak: macierzyństwo, choroba, wypadki przy pracy, zależność lub podeszły wiek oraz w przypadku utraty zatrudnienia, zgodnie z zasadami ustanowionymi w prawie Unii oraz ustawodawstwach i praktykach krajowych.
  2. Każdy mający miejsce zamieszkania i przemieszczający się legalnie w obrębie Unii Europejskiej ma prawo do świadczeń z zabezpieczenia społecznego i przywilejów socjalnych zgodnie z prawem Unii oraz ustawodawstwami i praktykami krajowymi.
  3. W celu zwalczania wykluczenia społecznego i ubóstwa, Unia uznaje i szanuje prawo do pomocy społecznej i mieszkaniowej dla zapewnienia, zgodnie z zasadami ustanowionymi w prawie Unii oraz ustawodawstwach i praktykach krajowych, godnej egzystencji wszystkim osobom pozbawionym wystarczających środków.

• Artykuł 35 - Ochrona zdrowia

  Everyone has the right of access to preventive health care and the right to benefit from medical treatment under the conditions established by national laws and practices. A high level of human health protection shall be ensured in the definition and implementation of all the Union's policies and activities._PL

• Artykuł 36 - Dostęp do usług świadczonych w ogólnym interesie gospodarczym

  The Union recognises and respects access to services of general economic interest as provided for in national laws and practices, in accordance with the Treaties, in order to promote the social and territorial cohesion of the Union._PL

• Artykuł 37 - Ochrona środowiska

  A high level of environmental protection and the improvement of the quality of the environment must be integrated into the policies of the Union and ensured in accordance with the principle of sustainable development_PL

• Artykuł 38 - Ochrona konsumentów

  Zapewnia się wysoki poziom ochrony konsumentów w politykach Unii.

• Artykuł 39 - Prawo głosowania i kandydowania w wyborach do Parlamentu Europejskiego

  1. Każdy obywatel Unii ma prawo głosowania i kandydowania w wyborach do Parlamentu Europejskiego w Państwie Członkowskim, w którym ma miejsce zamieszkania, na takich samych warunkach jak obywatele tego państwa.
  2. Członkowie Parlamentu Europejskiego są wybierani w powszechnych wyborach bezpośrednich, w głosowaniu wolnym i tajnym.

• Artykuł 40 - Prawo głosowania i kandydowania w wyborach lokalnych

  Every citizen of the Union has the right to vote and to stand as a candidate at municipal elections in the Member State in which he or she resides under the same conditions as nationals of that State._PL

• Artykuł 41 - Prawo do dobrej administracji

  1. Każdy ma prawo do bezstronnego i sprawiedliwego rozpatrzenia swojej sprawy w rozsądnym terminie przez instytucje, organy i jednostki organizacyjne Unii.
  2. Prawo to obejmuje:
  a) prawo każdego do bycia wysłuchanym, zanim zostaną podjęte indywidualne środki mogące negatywnie wpłynąć na jego sytuację;
  b) prawo każdego do dostępu do akt jego sprawy, przy poszanowaniu uprawnionych interesów poufności oraz tajemnicy zawodowej i handlowej;
  c) obowiązek administracji uzasadniania swoich decyzji.
  3. Każdy ma prawo domagania się od Unii naprawienia, zgodnie z zasadami ogólnymi wspólnymi dla praw Państw Członkowskich, szkody wyrządzonej przez instytucje lub ich pracowników przy wykonywaniu ich funkcji.
  4. Każdy może zwrócić się pisemnie do instytucji Unii w jednym z języków Traktatów i musi otrzymać odpowiedź w tym samym języku.

• Artykuł 42 - Prawo dostępu do dokumentów

  Any citizen of the Union, and any natural or legal person residing or having its registered office in a Member State, has a right of access to documents of the institutions, bodies, offices and agencies of the Union, whatever their medium._PL

• Artykuł 43 - Europejski Rzecznik Praw Obywatelskich

  Any citizen of the Union and any natural or legal person residing or having its registered office in a Member State has the right to refer to the European Ombudsman cases of maladministration in the activities of the institutions, bodies, offices or agencies of the Union, with the exception of the Court of Justice of the European Union acting in its judicial role._PL

• Artykuł 44 - Prawo petycji

  Any citizen of the Union and any natural or legal person residing or having its registered office in a Member State has the right to petition the European Parliament._PL

• Artykuł 45 - Swoboda przemieszczania się i pobytu

  1. Każdy obywatel Unii ma prawo do swobodnego przemieszczania się i przebywania na terytorium Państw Członkowskich.
  2. Swoboda przemieszczania się i pobytu może zostać przyznana, zgodnie z Traktatami, obywatelom państw trzecich przebywającym legalnie na terytorium Państwa Członkowskiego.

• Artykuł 46 - Opieka dyplomatyczna i konsularna

  Every citizen of the Union shall, in the territory of a third country in which the Member State of which he or she is a national is not represented, be entitled to protection by the diplomatic or consular authorities of any Member State, on the same conditions as the nationals of that Member State._PL

• Artykuł 47 - Prawo do skutecznego środka prawnego i dostępu do bezstronnego sądu

  Everyone whose rights and freedoms guaranteed by the law of the Union are violated has the right to an effective remedy before a tribunal in compliance with the conditions laid down in this Article.
  Everyone is entitled to a fair and public hearing within a reasonable time by an independent and impartial tribunal previously established by law. Everyone shall have the possibility of being advised, defended and represented.
  Legal aid shall be made available to those who lack sufficient resources in so far as such aid is necessary to ensure effective access to justice._PL

• Artykuł 48 - Domniemanie niewinności i prawo do obrony

  1. Każdego oskarżonego uważa się za niewinnego, dopóki jego wina nie zostanie stwierdzona zgodnie z prawem.
  2. Każdemu oskarżonemu gwarantuje się poszanowanie prawa do obrony.

• Artykuł 49 - Zasady legalności oraz proporcjonalności kar do czynów zabronionych pod groźbą kary

  1. No one shall be held guilty of any criminal offence on account of any act or omission which did not constitute a criminal offence under national law or international law at the time when it was committed. Nor shall a heavier penalty be imposed than the one that was applicable at the time the criminal offence was committed. If, subsequent to the commission of a criminal offence, the law provides for a lighter penalty, that penalty shall be applicable.
  2. This Article shall not prejudice the trial and punishment of any person for any act or omission which, at the time when it was committed, was criminal according to the general principles recognised by the community of nations.
  3. The severity of penalties must not be disproportionate to the criminal offence._PL

• Artykuł 50 - Zakaz ponownego sądzenia lub karania w postępowaniu karnym za ten sam czyn zabroniony pod groźbą kary

  No one shall be liable to be tried or punished again in criminal proceedings for an offence for which he or she has already been finally acquitted or convicted within the Union in accordance with the law._PL